Het Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS) is een aandoening van het spijsverteringskanaal. PDS wordt ook wel IBS (irritable bowel syndrom)of spastisch colon genoemd.

Spijsvertering
Het spijsverteringskanaal kan eenvoudig voorgesteld worden als een holle buis die begint bij de mond en eindigt bij de endeldarm en de anus. De weg die het voedsel aflegt is ongeveer vijf tot zeven meter lang. De vertering start in de mond, waar het voedsel wordt fijngemalen en vermengd wordt met speeksel dat stoffen bevat die de vertering in gang zetten. Via de slokdarm komt het voedsel in de maag terecht waar het verdund wordt tot een voedselbrij door het zure maagsap. Vervolgens komt de voedselbrij geleidelijk in de dunne darm. De verteringssappen uit de galblaas en pancreas komen vrij, zodat het voedsel afgebroken kan worden tot deeltjes die klein genoeg zijn om via de wand van de dunne darm in de bloedbaan te worden opgenomen. Het restant van de voeding bestaat grotendeels  uit onverteerbare voedingsvezels. In de dikke darm wordt hieraan het water onttrokken, zodat stoelgang wordt gevormd. De stoelgang wordt tenslotte via de endeldarm uitgescheiden. 

Mensen met PDS hebben voornamelijk klachten van de darmen. Het klachtenpatroon wisselt per persoon. Er zijn een aantal hoofdklachten die bij iedereen met PDS voorkomen. Daarnaast zijn er bijkomende klachten die erg kunnen verschillen.
Hoofdklachten

• buikpijn;
• opgeblazen gevoel, winderigheid;
• obstipatie en/of diarree;
• slijm bij de stoelgang.

Enkele mogelijke andere klachten zijn:

• slikklachten;
• zuurbranden;
• hoofdpijn;
• spierpijn, pijn in gewrichten;
• lage rugpijn;
• pijn bij het vrijen;
• vermoeidheid, slapeloosheid;
• problemen met plassen;
• ziek, grieperig gevoel;
• psychische klachten:
• angststoornissen.
• depressie, neerslachtigheid.

Klachten zijn vaak onvoorspelbaar en kunnen erg hinderlijk zijn bij allerlei dagelijkse activiteiten. Mensen met PDS stuiten nogal eens op onbegrip. Vriendschappen en andere relaties kunnen onder druk komen te staan, ook de seksuele relatie.

Medisch gezien is PDS geen ernstige aandoening. Er is geen verhoogde kans op andere chronische darmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Iemand met PDS heeft geen grotere kans om darmkanker te krijgen.

Ondanks de klachten verloopt de spijsvertering bij PDS doorgaans goed en is er weinig risico voor voedingstekorten. Bij hevige, langdurige diarree worden bepaalde voedingsstoffen niet goed opgenomen en kunnen er wel tekorten ontstaan. Een erg eenzijdige voeding, bijvoorbeeld door het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen,  verhoogt ook het risico op voedingstekorten.

PDS kan niet definitief worden genezen. De klachten kunnen wel worden aangepakt, zodat men er zo weinig mogelijk last van heeft. De eerste stap is een goede ‘zelfzorg’. Goed voor zichzelf zorgen betekent een gezond en regelmatige eetpatroon, voldoende beweging en op tijd ontspannen. Aanvullend kan men soms baat hebben bij het gebruik van medicatie, psychotherapie of alternatieve behandelingsmethoden.

Lees meer

Lees minder

Er is nog veel onderzoek gaande naar de oorzaak van PDS. De precieze oorzaak is niet gekend, waarschijnlijk spelen vele factoren een rol.

Verkeerde aansturing van de darmen
De darmen van iemand met PDS gedragen zich anders. Ze trekken bijvoorbeeld krachtiger samen of werken sneller of juist minder snel dan bij mensen zonder PDS. Dit zou het gevolg kunnen zijn van een stoornis in de manier waarop de darmwerking wordt geregeld door het zenuwstelsel.
    
Serotonine
Serotonine is een stof die door het lichaam zelf wordt aangemaakt en een rol speelt bij het regelen van de darmbewegingen, het afscheiden van vocht door de darmen en bij het gevoel vanuit de darmen. Een stoornis in de serotoninehuishouding zou dus tot darmproblemen kunnen leiden.
Daarnaast speelt serotonine ook een rol in de hersenen, bij het reguleren van angst en de stemmingen.
    
Pijngevoeligheid
De zenuwcellen in de darmwand geven bij mensen met PDS eerder het signaal ‘pijn’ door aan de hersenen. Normale darmbewegingen, die bij mensen zonder PDS nauwelijks worden opgemerkt, kunnen daardoor als pijnlijk worden ervaren.

Afwijkingen darm
Onderzoek toont aan dat er soms afwijkingen kunnen zijn, zoals:

• Afwijking bepaalde receptoren (informatie doorgeven).
• Afwijkende darmflora (darmbacteriën).
• Stoornis in verwerking darmgassen.

Erfelijkheid
Erfelijke aanleg speelt waarschijnlijk een rol. Hier is echter nog weinig over geweten. Erfelijke aanleg leidt niet automatisch tot het krijgen van PDS, er is alleen een grotere kans toe. Er moet steeds een aanleiding zijn om daadwerkelijk PDS te ontwikkelen, bijvoorbeeld een darminfectie.

Psychische factoren
PDS heeft geen psychische oorzaak maar psychische factoren zoals stress en overbelasting kunnen PDS-klachten wel verergeren of uitlokken.

Voeding
Voeding is niet de oorzaak van PDS. Bepaalde voedingsmiddelen kunnen klachten wel uitlokken of verergeren. Welke voedingsmiddelen dit zijn, kan sterk verschillend zijn per persoon.

Darminfecties
PDS kan soms het gevolg zijn van een darminfectie zoals buikgriep of reizigersdiarree. Het verband is echter niet helemaal duidelijk.
    
Hormonen
Vrouwen hebben twee tot drie keer meer PDS dan mannen. Waarschijnlijk spelen vrouwelijke geslachtshormonen een rol bij PDS.
    
Darmoperaties
Er zijn aanwijzingen dat PDS kan ontstaan na een operatie ter hoogte van de buik.
    
Medicatie
Het gebruik van bepaalde medicatie zou bij sommige mensen klachten uitlokken of verergeren. Medicatie op zich is waarschijnlijk geen oorzaak van PDS.

Lees meer

Lees minder

• Eet gezond en gevarieerd. Eet voldoende vezels.
• Drink minstens 1,5 tot 2 liter vocht per dag.
• Wees matig met koffie en alcohol. Deze kunnen klachten uitlokken of verergeren.
• Beweeg voldoende.
• Vermijd stress. Stress kan klachten uitlokken of verergeren.
• Rook niet.
• Veel patiënten ervaren klachten na het eten van bepaalde voeding. Mensen met PDS reageren echter verschillend op voedingsmiddelen. Ga niet onnodig voedingsmiddelen uit het menu schrappen. Je loopt zo risico op tekorten aan belangrijke voedingsstoffen. Laat je bij twijfel begeleiden door een diëtiste.
• Vrij recent werd het FODMaP beperkte dieet ontwikkeld dat effectief lijkt bij de behandeling van PDS. Het dieet is intensief om volgen en vereist een aanpak op maat. Laat je steeds begeleiden door een diëtiste.

Lees meer

Lees minder

Contacteer je arts steeds bij aanhoudende of terugkerende darmklachten. De symptomen van PDS kunnen sterk lijken op symptomen bij ernstige maag- darmaandoeningen zoals coeliakie (glutenovergevoeligheid), chronische darmziekten of darmkanker.

Lees meer

Lees minder

Lees minder

Lees meer

• Eet gezond en gevarieerd. Eet voldoende vezels.
• Drink minstens 1,5 tot 2 liter vocht per dag.
• Wees matig met koffie en alcohol. Deze kunnen klachten uitlokken of verergeren.
• Beweeg voldoende.
• Vermijd stress. Stress kan klachten uitlokken of verergeren.
• Rook niet.
• Veel patiënten ervaren klachten na het eten van bepaalde voeding. Mensen met PDS reageren echter verschillend op voedingsmiddelen. Ga niet onnodig voedingsmiddelen uit het menu schrappen. Je loopt zo risico op tekorten aan belangrijke voedingsstoffen. Laat je bij twijfel begeleiden door een diëtiste.
• Vrij recent werd het FODMaP beperkte dieet ontwikkeld dat effectief lijkt bij de behandeling van PDS. Het dieet is intensief om volgen en vereist een aanpak op maat. Laat je steeds begeleiden door een diëtiste.

De meeste mensen met PDS ervaren dat er een relatie is tussen hun klachten en het eten van bepaalde voedingsmiddelen. Welke voedingsmiddelen klachten veroorzaken verschilt echter van persoon tot persoon. In Australië werd vrij recent een dieet ontwikkeld dat effectief lijkt bij het prikkelbaar darmsyndroom, het FODMaP beperkte dieet. Bij dit dieet worden gedurende een aantal weken bepaalde producten uit de voeding weggelaten en later opnieuw geïntroduceerd.

FODMaP
FODMaPs zijn koolhydraten (suikers) in de voeding, vooral terug te vinden bepaalde soorten fruit en groenten, zuivelproducten, bepaalde graanproducten (brood, pasta, koekjes) en zoetstoffen. De suikers uit deze voedingsmiddelen worden bij mensen met PDS slecht opgenomen in de dunne darm en komen vervolgens onverteerd in de dikke darm terecht. Daar worden ze gefermenteerd door de darmbacteriën wat leidt tot klachten zoals diarree, constipatie, winderigheid en een opgeblazen gevoel. Door deze voedingsmiddelen te beperken zullen klachten bij veel patiënten verminderen.

FODMaP staat voor:

• Fermenteerbare
• Oligosacchariden
• Fructanen: tarwe, rogge (brood, pasta, koekjes), bepaalde soorten groenten en fruit, inuline
• Galactanen: peulvruchten
• Disacchariden
• Lactose: melk- en melkproducten
• Monosacchariden
• Fructose: fruit, fruitsap, honing, agavesiroop
• Polyolen
• Sorbitol: bepaalde soorten groenten en fruit, suikervrije kauwgom of snoepjes
• Mannitol: bepaalde soorten groenten en fruit, suikervrije kauwgom of snoepjes

Bij patiënten met PDS moeten niet altijd alle FODMaPs vermeden worden. Vaak worden klachten veroorzaakt door één of meerdere van deze koolhydraten. Bovendien geeft een kleine hoeveelheid FODMaPs meestal geen klachten. Het doel van het dieet is achterhalen welke producten in welke hoeveelheden klachten veroorzaken.
Het dieet bestaat uit een eliminatie- en introductiefase. Tijdens de eliminatiefase worden er enkel voedingsmiddelen gegeten die laag zijn in FODMaPs. Dit gedurende vier tot acht weken. Nadien worden de FODMaPs stapsgewijs getest. Elke groep van koolhydraten wordt apart geïntroduceerd, zodat je kunt achterhalen voor welke producten je gevoelig bent. Producten waarvoor je niet gevoelig bent, kun je na de herintroductiefase weer gewoon eten. Op deze manier worden onnodige beperkingen vermeden.
Er is nog veel onderzoek gaande naar FODMaPs in voeding. Op de website van het Nederlands allergieplatform kun je steeds de meest recente lijsten terugvinden met FODMaP-rijke en FODMAP-arme producten (www.fodmapdieet.nl).

Begeleiding
Het dieet is lastig en ingrijpend. Ga niet onbezonnen te werk. Door op eigen houtje voedingsmiddelen te schrappen loop je risico op ernstige en misschien onnodige voedingstekorten. Laat je steeds begeleiden door een diëtist.

Voordelen

• Beweging verbetert de conditie en spieren en gewrichten worden getraind.
• Regelmatig bewegen zorgt voor een betere darmwerking. Vooral bij mensen die last hebben van constipatie heeft bewegen een positieve invloed.
• Veel mensen met PDS zijn ongewoon moe. Vermoeidheid kan een reden zijn om niet gaat te sporten. Bedenk echter dat mensen die regelmatig sporten zich over het algemeen fitter voelen.
• Door te sporten voel je je niet enkel lichamelijk maar ook mentaal sterker. Een goede mentale weerstand is belangrijk om te kunnen gaan met PDS.

Nadelen

• Bij sommige mensen met PDS leidt beweging net tot overprikkelen van de darmen, en dus tot meer klachten.
• Klachten bij PDS vragen veel energie. Grote inspanningen zijn bij sommige patiënten te veel van het goede en kunnen zelfs averechts werken.

Adviezen

• Probeer elke dag een half uur te bewegen. Dit betekent niet dat je intensief moet gaan sporten.
• Ga te voet of met te fiets naar de winkel.
• Maak een kleine wandeling tijdens de middagpauze.
• Werk regelmatig in de tuin.
• Parkeer de auto wat verder van je bestemming of stap een paar haltes eerder af als je de bus neemt.
• Neem de trap in plaats van de lift.
• Bouw inspanningen geleidelijk aan op, zodat je lichaam eraan kan wennen.
• Luister naar je lichaam. Je lichaam geeft zelf aan welke inspanningen je aankunt. Zolang je nog kunt praten tijdens de inspanning ga je niet te ver. Je gaat wel te ver als je niet meer kan praten en buiten adem raakt of wanneer het na de inspanning langer dan een paar minuten duurt voordat je ademhaling en hartslag weer normaal zijn.
• Ga niet over je grenzen. Stop met sporten bij buikklachten. Forceer niet, dat werkt averechts.
• Houd rekening met eventuele vermoeidheid. Beweeg om fitter te zijn, niet om nog vermoeider te worden.
• Sport niet na het eten. Zorg voor voldoende rust na de maaltijd, minstens een uur.

Stress is niet de oorzaak van PDS, maar kan de klachten wel verergeren of uitlokken. Mensen met PDS hebben er daarom baat bij geregeld te ontspannen. Hieronder enkele adviezen.

Leer stress herkennen

Signalen:
Lichamelijk: gespannen spieren, klamme handen, vaak hoofdpijn hebben, niet goed slapen, hartkloppingen, duizeligheid, vermoeidheid, hoge bloeddruk
Psychisch: lusteloos, somber, rusteloos, gejaagd, machteloosheid, snel geïrriteerd, snel opschrikken,…
Gedrag: veel of net weinig eten, alcohol drinken ter ontspanning, gebruik kalmerende middelen of slaapmiddelen, concentratieproblemen, piekeren, neiging om zich af te zonderen, erg veel praten, klagen, bitterheid, cynisme,…
Ademhalingsoefeningen of spierontspanningsoefeningen kunnen helpen om te ontspannen. Denk bijvoorbeeld aan yoga.

Leef gezond

• Hoe gezonder je bent, hoe beter je tegen stress of spanning bestand bent.
• Eet gezond en gevarieerd.
• Beweeg voldoende.
• Zorg voor een goede nachtrust.

Besteed aandacht aan sociale contacten
Contact met anderen helpt stress te voorkomen. Doe dingen waar je plezier in hebt. Plan regelmatig leuke en ontspannende activiteiten in, zoals:

• sporten;
• in de tuin werken;
• naar de film;
• uit eten met vrienden;
• ….

Lees minder

Lees meer

Lees minder

Lees meer

Lees minder

Lees meer